Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy edukacji 2016–2017
- Szczegóły
- Kategoria: Materiały sympozjalne
Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej
w ramach reformy edukacji 2016–2017
Dyskusja nad reformą edukacji zapoczątkowana przez rząd pani premier Beaty Szydło w 2016 roku szybko przybrała charakter konkretnych prac eksperckich i konsultacji społecznych, generując główne jej założenia. Na stronach Ministerstwa Edukacji Narodowej czytamy: „Polska szkoła ma być dobra dla każdego ucznia, niezależnie od statusu materialnego jego rodziców i miejsca zamieszkania. To ma być szkoła na miarę XXI wieku. Taką szkołę stworzymy. Szkoła ma uczyć i wychowywać.
Krystyna Chałas, Anna Fidelus, Zdzisława Kobylińska
Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy edukacji 2016–2017
Dyskusja nad reformą edukacji zapoczątkowana przez rząd pani premier Beaty Szydło w 2016 roku szybko przybrała charakter konkretnych prac eksperckich i konsultacji społecznych, generując główne jej założenia. Na stronach Ministerstwa Edukacji Narodowej czytamy: „Polska szkoła ma być dobra dla każdego ucznia, niezależnie od statusu materialnego jego rodziców i miejsca zamieszkania. To ma być szkoła na miarę XXI wieku. Taką szkołę stworzymy. Szkoła ma uczyć i wychowywać. Ma przekazywać wiedzę i kształtować umiejętności, promować odpowiednie zachowania moralne i kształtować postawy obywatelskie. Ma zachęcać do nie tylko do głębszego rozumienia dzisiejszego świata, ale śmiałego w nim udziału – jest to możliwe dzięki współpracy nauczycieli, rodziców i wszystkich osób zainteresowanych oświatą. Przygotowana reforma edukacji wychodzi naprzeciw oczekiwaniom większości Polaków, którzy chcą szkoły nowoczesnej, a jednocześnie silnie zakorzenionej w naszej tradycji. Zmiany są przemyślane i zaplanowane na wiele lat. Reforma edukacji to nie tylko zmiana ustroju szkolnego. To także propozycja nowych rozwiązań w rozwoju szkolnictwa zawodowego silnie powiązanego z rynkiem pracy oraz zmiany w organizacji i funkcjonowaniu szkół i placówek oświatowych”1.
1 http://reformaedukacji.men.gov.pl/#news, dostęp z dnia 14 listopada 2016.
W tę formułę „nowych rozwiązań” niewątpliwie wpisuje się zwrócenie szczególnej uwagi i wyeksponowanie problematyki aksjomoralnej w ramach celów i zadań szkoły w zakresie wartości wstępu do podstawy programowej dla klas I–VIII, a także w podstawie programowej poszczególnych przedmiotów. Na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej przygotowałyśmy zatem propozycję całościowych i komplementarnych założeń aksjologicznych i etycznych reformy edukacji, koordynowanych przez panią Annę Zalewską – minister edukacji narodowej. Mogą one stanowić fundament pod szczegółowe zapisy Projektu Podstawy Programowej, a także służyć szkołom i nauczycielom jako pomoc w wychowaniu aksjologicznym i etycznym uczniów.
Pragniemy przy tym zaznaczyć, że na edukację, wychowanie, cele i zadania szkoły patrzymy w świetle filozofii personalistycznej, stąd wyakcentowanie podmiotu wychowania i podkreślenie w warstwie aksjologicznej nauczania poszczególnych przedmiotów, charakteru wychowania integralnego, które ma służyć pełnemu osobowemu rozwojowi ucznia, polegającego na harmonijnym rozwoju wrodzonych właściwości fizycznych, intelektualnych i moralnych.
CELE I ZADANIA SZKOŁY
1. Wprowadzanie uczniów w świat aksjomoralny poprzez:
– dostarczanie im wiedzy o różnych rodzajach wartości, o normach moralnych, cnotach niezbędnych do życia prawdziwie ludzkiego, wspomaganie w poznawaniu ich istoty i funkcji w życiu człowieka;
– wspomaganie uczniów w ocenie postaw, rzeczy i zjawisk w aspekcie aksjomoralnym;
– wspomaganie uczniów w akceptacji doniosłości wartości i przestrzegania norm moralnych;
– wspomaganie uczniów w rozbudzaniu refleksyjności, samowiedzy i wrażliwości aksjologicznej i moralnej;
– motywowanie uczniów do wolnego wyboru wartości i budowaniu własnej lecz właściwej hierarchii wartości, tj. opartej na obiektywnym porządku aksjologicznym;
– uświadamianie uczniom, że wartości i normy mają charakter obiektywny, racjonalny, pewny, trwały i pełny;
– wspomaganie uczniów w urzeczywistnianiu wartości i w przestrzeganiu norm moralnych;
– wspomaganie uczniów w wartościowaniu siebie w aspekcie urzeczywistnianych wartości i norm;
– wspomaganie uczniów w odróżnianiu opisu, przekonań, wiedzy i wiary;
– uwrażliwienie uczniów na przestrzeganie zasad kultury moralnej wobec innych;
– inspirowanie uczniów do działań animacyjnych w środowisku społecznym celem urzeczywistniania struktur hierarchicznych wspomagających integralny rozwój, dojrzałość człowieka, pełnię człowieczeństwa oraz wspomaganie uczniów w tych działaniach i wartościowaniu ich efektów;
– wdrażanie uczniów do umiejętnego odróżniania świata wartości od antywartości;
– motywowanie uczniów do poznawania i urzeczywistniania wartości warunkujących rozwój poszczególnych warstw życia i funkcjonowania człowieka: warstwy biologicznej, psychicznej, społeczno-narodowej, kulturowej, światopoglądowo-duchowej, oraz stwarzania możliwości w tym zakresie;
2. Stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych, doświadczania tajemnicy, kontemplacji, a także autorefleksji;
3. Wspieranie rozwoju moralnego;
4. Rozwijanie w uczniach poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości sprawcze w szczególnych przedmiotach nauczania;
5. Pomoc w określaniu celów i planów życiowych w aspekcie aksjologicznym;
6. Wspomaganie uczniów w odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące sensu życia ludzkiego, swojej misji i powołania;
7. Wspomaganie uczniów w odkrywaniu i kształtowaniu tożsamości osobowej i społecznej poprzez identyfikację z wysokimi wartościami i twórcze rozwiązywanie problemów;
8. Pomoc w poszukiwaniu odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne: kim jestem? Dokąd zmierzam? Kim mogę się stać i powinienem się stać?;
9. Stwarzanie możliwości poznawania siebie (swoich mocnych i słabych stron) i stymulowanie procesem samowychowania uczniów;
10. Stwarzanie warunków pozwalających na budowanie i rozwój samoświadomości;
11. Stwarzanie warunków pozwalających na budowanie i wzmacnianie poczucia skuteczności i własnej wartości;
12. Stwarzanie warunków wzmacniających rozwój transgresji;
13. Stwarzanie sytuacji, w których uczeń wykaże się odpowiedzialnością za… i odpowiedzialnością przed…, kształtowanie postawy odpowiedzialności;
14. Stwarzanie sytuacji umożliwiających uczniom:
– budzenie w sobie wrażliwości na piękno świata i wartość życia;
– wyrażanie szacunku dla przyrody, zwierząt;
– kształtowanie postawy odpowiedzialności za stan przyrody;
– podejmowanie działań na rzecz ochrony przyrody;
– projektowanie i realizacja projektów przyrodniczych;
– podejmowanie działań badawczych;
– rozwijanie zainteresowań przyrodniczych;
– prowadzenie działalności proekologicznej;
15. Motywowanie uczniów do poznawania i urzeczywistniania wartości stanowiących podstawy aksjologiczne zjednoczonej Europy;
16. Wyrabianie w uczniach postawy szacunku dla religii własnej i innych osób, wartości religijnych, przekonań i praktyk religijnych;
17. Wyrabianie w uczniach postawy tolerancji wobec różnorodności światopoglądowej ludzi;
18. Wzmacnianie działań prowadzących do inkluzji społecznej;
19. Stwarzanie sytuacji umożliwiających podejmowanie wielostronnej aktywności poznawczej w zakresie poszczególnych przedmiotów nauczania, motywowanie do pracy samokształceniowej, rozwijania ciekawości poznawczej, zainteresowań, pasji poznawczych, rozwijania uzdolnień, kształtowanie postaw kreatywnych;
20. Tworzenie sytuacji, w których uczenie się języka następuje przez świadome i refleksyjne jego używanie;
21. Motywowanie do poznawania literatury oraz różnorodnych tekstów kultury w tym regionalnej, wzbogacającej wiedzę ucznia o człowieku, życiu z perspektywy współczesności i z odniesieniem do przeszłości;
22. Umożliwianie kontaktu z wielkimi dziełami sztuki prowadzącego do przeżyć estetycznych;
23. Ukazanie wielkiego bogactwa świata sztuki;
24. Ukazanie różnych funkcji sztuki – estetycznej, poznawczej, wspólnotowej, emocjonalno-terapeutycznej, religijnej;
25. Stwarzanie sytuacji mających na celu integrowanie różnych zakresów doświadczeń kulturowych;
26. Integrowanie różnych płaszczyzn kulturowych, inicjowanie form i stawianie zadań celem stwarzania możliwości w kulturze współczesnej na bazie obcowania z tradycją;158
27. Motywowanie uczniów do samodzielnego poszukiwania źródeł i przyczyn konkretnych zjawisk naszej cywilizacji i kultury i stwarzania możliwości w tym zakresie;
28. Motywowanie uczniów do poznawania regionu, jego kultury, twórczego uczestnictwa w życiu kulturalnym wspólnoty lokalnej, kształtowania tożsamości lokalnej i regionalnej i stwarzania warunków do podejmowania tej aktywności;
29. Rozwijanie u uczniów postawy ciekawości, otwartości i właściwie rozumianej tolerancji wobec osób odmiennych kulturowo według kryterium poszanowania godności człowieka i budowania dobra wspólnego;
30. Stwarzanie szans kształtowania i rozwijania postawy patriotycznej wyrażającej się: w poszanowaniu symboli narodowych, religijnych, państwowych; rzetelnym wykonywaniu obowiązków dotyczących członka rodziny, kolegi i przyjaciela, ucznia, obywatela; rozwijaniu zainteresowań historycznych (przeszłością własną, swojej rodziny, społeczności lokalnej i regionalnej narodu i korzeniami oraz rozwojem kultury polskiej i europejskiej); prowadzeniu badań; opracowywaniu i realizacji projektów historycznych; zaangażowanym udziale w różnorodnych uroczystościach i świętach;
31. Stawianie wymagań w zakresie:
– właściwej postawy uczniów wobec godła i hymnu państwowego oraz w czasie uroczystości szkolnych i państwowych;
– budowania kultury osobistej w relacjach z drugim człowiekiem, szanując przy tym własną godność, godność drugiego człowieka, godność wyznaczoną swoją rolą ucznia, członka grupy rówieśniczej, koleżeńskiej, przyjacielskiej, członka rodziny;
– wypełnianie obowiązków ucznia i przestrzeganie norm etycznych;
32. Motywowanie do zdobywania wiedzy na temat najważniejszych wydarzeń i najwybitniejszych postaci z dziejów Polski (w tym regionu) oraz Europy i świata;
33. Stwarzanie sytuacji motywujących do poznawania tradycji regionu i należących do niej wartości oraz kształtowanie warunków do podejmowania działań celem zachowania i pomnażania dziedzictwa kulturowego;
34. Organizowanie różnorodnych wydarzeń (spotkań, uroczystości, inscenizacji, wycieczek) wyzwalających przeżycia związane z obchodzeniem świąt państwowych, lokalnych, religijnych oraz ważnych dla kraju rocznic;
35. Stwarzanie sytuacji sprzyjających samorządności uczniowskiej i wspieranie różnych jej form;Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 159
36. Przygotowywanie uczniów do świadomego, aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu publicznym;
37. Stwarzanie możliwości i motywowanie do podejmowania współpracy młodzieżowej oraz uczestnictwo w życiu publicznym kraju i zintegrowanej Europy;
38. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za ochronę swojego zdrowia;
39. Uświadamianie uczniom współzależności między wymiarami zdrowia, np. fizycznym, psychicznym, społecznym, moralnym, duchowym i wspomaganie w podejmowaniu działań mających na celu integrowanie powyższych wymiarów;
40. Motywowanie do przestrzegania zasad higieny osobistej i podejmowania odpowiedzialności za zdrowie i życie własne i innych;
41. Stwarzanie warunków do kształtowania zdrowego stylu życia oraz harmonijnego, integralnego rozwoju;
42. Rozwijanie różnorodnych form aktywności fizycznej uczniów wspierających ich rozwój oraz organizowanie zajęć w wybranych dziedzinach rekreacyjno-sportowych i turystycznych;
43. Pomoc we właściwym przeżyciu okresu dojrzewania, wzmacnianie procesu identyfikacji z własną płcią, promowanie integralnej wizji seksualności;
44. Stwarzanie warunków do: kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i bezpieczeństwu, rozwijania zainteresowań uczniów własnym zdrowiem i rozwojem oraz nabywania podstawowych umiejętności dbania o własne zdrowie;
45. Kształtowanie postawy ostrożności i odpowiedzialności w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami;
46. Pomoc uczniom w poszukiwaniu metod i technik samokształcenia i samowychowania;
47. Stwarzanie warunków do samodzielnej twórczej działalności technicznej z wykorzystaniem typowych metod stosowanych w podstawowych dziedzinach techniki; rozwijanie wyobraźni myślenia technicznego, postawy racjonalizatorskiej;
48. Pomoc uczniom w odpowiedzialnym korzystaniu z zasobów internetowych;
49. Pomoc uczniom w kształtowaniu umiejętności radzenia sobie z agresją i przemocą;
50. Wyrabianie zaufania do dorosłych i instytucji, które mogą pomóc w rozwiązaniu pojawiających się problemów, zagrożeń i niebezpieczeństw;
51. Kształtowanie postawy dystansu wobec nieznanych osób, ich propozycji, ofiarowywanych przedmiotów;160
52. Przygotowanie do diagnozowania zagrożeń ze strony subkultur, sekt, grup nieformalnych;
53. Kształtowanie postawy asertywności w sytuacjach tego wymagających;
54. Kształtowanie postawy troski, gotowości pomocy, odpowiedzialności, empatii wobec innych;
55. Kształtowanie postawy szacunku wobec życia swojego i innych;
56. Kształtowanie postawy otwartości na drugiego człowieka, potrzeby, krzywdę i cierpienie;
57. Kształtowanie umiejętności poznawania i wyrażania swoich uczuć;
58. Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów poprzez dialog z wykorzystaniem elementów mediacji (unikanie bójek i kłopotów z innymi);
59. Przygotowanie do porządkowania i selekcji informacji medialnych, wybór wiedzy i informacji użytecznych;
60. Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z oskarżeniami, złośliwościami, zakłopotaniem, namawianiem;
61. Zapoznanie uczniów z prawami dziecka i kształtowanie umiejętności odpowiedzialnego ich wykorzystywania;
62. Kształtowanie postaw pozwalających na radzenie sobie z poczuciem odrzucenia w grupie rówieśniczej;
63. Diagnozowanie zagrożeń dla integralnego rozwoju ucznia;
64. Integrowanie podmiotów szkoły celem przeciwdziałania występującym zagrożeniom wychowawczym;
65. Organizowanie środowisk społecznych przychodzących z pomocą uczniom będących w trudnej sytuacji wychowawczej, społecznej; zapewnienie pomocy socjalnej uczniom będącym w trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej;
66. Organizowanie i prowadzenie przez szkołę działań rozwijających pasje poznawcze, artystyczne, działalność społeczną i hospicyjną;
67. Ukazywanie skutków działań godzących w dobre imię ucznia, destrukcyjnie wpływających na osiąganie dojrzałości osobowej i pełni człowieczeństwa;
68. Organizowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w zależności od specyfiki potrzeb;
69. Promowanie wzorów godnych naśladowania – zarówno osób dorosłych, jak również rówieśników;
70. Ukazywanie różnorodnych możliwości aktywnego spędzenia wolnego czasu;Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 161
71. Stwarzanie warunków do harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne i profilaktyczne;
72. Stwarzanie dogodnych warunków do rozwijania samorządności uczniowskiej;
73. Wspomaganie uczniów z trudnościami w nauce i charakteryzującymi się specyfiką indywidualnych potrzeb;
74. Współpraca z różnymi instytucjami w ramach partnerstwa edukacyjnego;
75. Organizowanie różnego rodzaju konkursów i olimpiad wiedzy z zakresów przedmiotów nauczania, aktualnych problemów społeczno-kulturowych o zasięgu lokalnym i globalnym, fenomenu wartości, działalności artystycznej, niebezpieczeństw i zagrożeń dla integralnego rozwoju, dojrzałości osobowej, osiąganiu pełni człowieczeństwa;
76. Organizowanie różnych form promowania wzorów osobowych godnych naśladowania.
Wstęp do podstawy programowej dla klas I—VIII
ZAKRES WARTOŚCI
Biorąc pod uwagę godność osobową ucznia i jego moralny rozwój przechodzący od heteronomii do autonomii moralnej, należy pomóc uczniowi wejść w świat wartości, które ukształtują jego postawę wobec przyszłego życia i wdrożą do najważniejszych form postępowania ludzkiego, polegającego na samostanowieniu o sobie, na szacunku do życia, na respektowaniu bliźnich, na wykształceniu umiejętności poznania prawdy i komunikacji z innymi ludźmi.
Formacja aksjomoralna w szkole winna zatem uwzględniać wartości:
1. Autoteliczne,
2. Egzystencjalne.
Wartości autoteliczne odnoszą się do osoby ludzkiej i najważniejszych wymiarów jej egzystencji i są to: sacrum, życie, godność, mądrość, miłość, prawda, dobro.
Wartości egzystencjalne warunkują i urzeczywistniają rozwój poszczególnych warstw życia i funkcjonowania człowieka:
[1] w warstwie biologicznej:
wartości witalne – ciało, zdrowie, płciowość, męskość, kobiecość, małżeństwo, rodzicielstwo, zdrowie, dom, sprawność, aktywność fizyczna, tężyzna fizyczna, fair play, dojrzałość, odporność emocjonalna, spostrzegawczość, dyscyplina, samostanowienie, wytrzymałość psychiczna i fizyczna, higiena, konsekwencja, wytrwałość;
wartości hedonistyczne – przyjemność, bliskość, pożywienie, pasja, radość, sport, szczęście, eutrapelia;
wartości utylitarne – czas, praca, ład, męstwo, przydatność, posłuszeństwo, dokładność, pomysłowość, obowiązek, umiarkowanie, odpowiedzialność, obowiązkowość, punktualność, sumienność, systematyczność, staranność, wytrwałość, ostrożność, ambicja, kultura osobista, komunikacja interpersonalna, dobre maniery, gościnność, prostota, poczucie sprawczości, autonomia, autorytet, zaangażowanie, konsekwentne dążenie do celu;
[2] w warstwie psychicznej
wartości poznawcze: rozum, wola, tożsamość, myślenie analityczno-syntetyczne, refleksyjność, dociekliwość, krytycyzm, obserwacja, neutralność, logiczność, prawdomówność, wiedza, wiara, pokora, nauka, inteligencja, wykształcenie, rzetelność, otwartość na innych i na świat, obiektywizm, precyzja, ciekawość, kreatywność, zaangażowanie, wrażliwość, komunikacja interpersonalna, inwencja twórcza, eksploracja, innowacyjność, szybkość reakcji;
[3] w warstwie społeczno-moralnej:
wartości moralne: dobroć, wolność, szacunek do siebie i do innych, autorytet, troska, cnoty: roztropność, miłość, przyjaźń, sympatia, nadzieja, wytrwałość, miłosierdzie, przebaczenie, pojednanie, wstyd, empatia, wierność, odpowiedzialność, prawość, ofiarność, uczciwość, lojalność, jedność, koleżeństwo, duma;
wartości religijne: transcendencja, Słowo Boże, wiara, nadzieja, miłość bliźniego, dziecięctwo Boże, miłosierdzie, świętość, kult, modlitwa, pobożność, pokora, przebaczenie, ofiara, ekspiacja, poświęcenie, zawierzenie;
wartości społeczno-polityczne: prawa człowieka, prawo, ojczyzna, dobro wspólne, religia, patriotyzm, tradycja, ład społeczny, bezpieczeństwo, pamięć historyczna, Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 163
obyczaje, pokój, dialog, demokracja, równość, sprawiedliwość, solidarność, tolerancja, wspólnota, współpraca, altruizm, szacunek dla narodu i tradycji narodowych, tabu, łączenie pokoleń, porozumienie, wielokulturowość, transkulturowość;
wartości ekonomiczne (pieniądze, bogactwo, oszczędność, komfort, postęp, zrównoważony rozwój, posiadanie, zamożność);
wartości przyrodniczo-środowiskowe: złożoność i bogactwo świata żywego, bezpieczeństwo i czystość środowiska, piękno natury, zrównoważony rozwój, ekologia, podziw i szacunek dla praw przyrody;
[4] w warstwie kulturowej:
– wartości artystyczno-estetyczne (piękno, sztuka, harmonia, moda, kultura, twórczość, pasja, smak estetyczny, wyobraźnia, wrażliwość, talent, zdolności, inwencja, dziedzictwo kultury europejskiej i światowej);
– wartości sentymentalne (emocjonalne), czyli to wszystko, co przedstawia wartość ze względu na pamięć, przywiązanie, co łączy się z dobrymi wspomnieniami czasu, osób, słów, obrazów lub posiadanymi przedmiotami, do których jest się przywiązany emocjonalnie.
Podstawa aksjologiczna poszczególnych przedmiotów
WYCHOWANIE FIZYCZNE
Wartości wiodące:
życie, zdrowie, aktywność fizyczna, kultura osobista, odpowiedzialność, bezpieczeństwo, ofiarność, wspólnota, sprawność cielesna, higiena, dyscyplina, cierpliwość, odwaga, wytrwałość, praca nad sobą, wytrzymałość psychiczna i fizyczna, konsekwencja, systematyczność.
Postawy i zachowania:
1. Postrzeganie aktywności fizycznej jako wartości pełniącej ważną funkcje rozwojową
2. Przejawianie postawy odpowiedzialności za rozwój fizyczny, własne zdrowie i zdrowie innych164
3. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas zabaw, gier, ćwiczeń indywidualnych i zespołowych
4. Przestrzeganie higieny osobistej. Racjonalne planowanie zajęć w ciągu dnia uwzględniające proporcje między pracą a wypoczynkiem, wysiłkiem umysłowym a fizycznym
5. Przestrzeganie zasad kulturalnego kibicowania i animowanie innych do tych zadań
6. Stosowanie zasad „czystej gry” w różnych rozrywkach zespołowych oraz wyrażanie szacunku dla rywala, respektowanie przepisów własnej gry, podporządkowanie się decyzjom sędziego, godzenie się z porażką, dzielenie się radością z odniesionego zwycięstwa. Motywowanie innych do powyższych postaw
7. Przyjęcie negatywnej postawy wobec stosowania używek w odniesieniu do podejmowania aktywności fizycznej
8. Podejmowanie działań mających na celu redukowanie nadmiernego stresu i rozwiązywanie problemów, których nośnikiem jest stres
9. Utrzymanie dobrych relacji z innymi ludźmi w tym z rodzicami, rówieśnikami tej samej i odmiennej płci
10. Rozpoznawanie swoich mocnych i słabych stron osobowości i zaangażowaniem podejmowanie pracy nad sobą
11. Wyrażanie szacunku dla poglądów i wysiłków innych osób
12. Ofiarne służenie pomocą osobom o niższej sprawności fizycznej i specjalnych potrzebach edukacyjnych
13. Wzmacnianie poczucia własnej wartości i wiary we własne możliwości
14. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności w uczestniczeniu w różnego rodzaju grach, meczach, zawodach sportowych
15. Zaangażowanie w podejmowaniu działań o charakterze prozdrowotnym i animowanie innych do podejmowania zadań w tym zakresie
16. Z zaangażowaniem podejmowanie aktywności fizycznej różnorodnych jej formach i animowanie innych do rozwijania swojej aktywności fizycznej
17. Podejmowanie działań mających na celu tworzenie grup i wspólnot różnorakiej aktywności fizycznej oraz budowanie integracji społecznej
18. Budowanie indywidualnego planu aktywności fizycznej w aspekcie celów i planów życiowych
19. Zrozumienie wartości wytrwałości i konsekwencji w uprawianiu sportu i ćwiczeń fizycznychAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 165
20. Przyjmowanie z godnością porażek sportowych
21. Dostrzeganie wartości aktywności sportowej w komunikacji międzyosobowej
22. Zrozumienie i akceptacja swoich ograniczeń cielesnych przy uprawianiu różnych form sportu
23. Akceptowanie konieczności systematycznej i konsekwentnej pracy w dojściu do sportowego sukcesu
24. Umiejętne wyznaczanie proporcji czasu poświęcanego na aktywność sportową
25. Zrozumienie istoty czystej rywalizacji/ fair play
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
Wartości wiodące:
godność osobowa i osobowościowa, szacunek dla siebie, szacunek dla innych osób, przyjaźń, miłość, małżeństwo, męskość, kobiecość, rodzicielstwo, odpowiedzialność, życzliwość, pojednanie, dialog, przebaczenie, wyrozumiałość, ofiarność, cierpliwość, tolerancja, czas, zaangażowanie, obowiązkowość, skromność, pokora, posłuszeństwo, gościnność, otwartość na innych, tolerancja, wiara, wspólnota, jedność.
Postawy i zachowania:
1. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności w związku rodzinnym, miłosnym, przyjacielskim, koleżeńskim
2. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości
3. Budowanie trwałych i szczęśliwych więzi
4. Poszanowanie życia jako fundamentalnej wartości
5. Przyjmowanie postawy odpowiedzialnego rodzicielstwa
6. Poszanowanie rodziny i jej członków
7. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za drugiego człowieka
8. Poszanowanie prawa do intymności
9. Poszanowanie ludzkiego ciała
10. Przyjmowanie postawy troski o własne zdrowie poprzez właściwe odżywanie, odpowiedni strój, sen, aktywność fizyczną
11. Przyjmowanie postawy zapobiegającej zagrożeniom okresu dojrzewania
12. Zaangażowanie w rozwiązywanie problemów okresu dojrzewania według kryterium godności osoby ludzkiej166
13. Zaangażowanie w budowanie relacji międzyosobowych opartych na poszanowaniu godności, budowaniu koleżeństwa, przyjaźni, miłości
14. Odważne stawanie w obronie własnych poglądów i przeciwstawianie się presji grupy
15. Stosowanie zasad dobrych manier w domu rodzinnym i różnych sytuacjach społecznych
16. Zaangażowanie w pomoc członkom rodziny w obowiązkach rodzinnych
17. Odnoszenie się z troską do osób potrzebujących pomocy, chorych i niepełnosprawnych, przychodzenie im z pomocą, zrozumienie, otoczenie ich miłością i przyjaźnią
18. Zaangażowanie w budowanie więzi rodzinnych, związków uczuciowych i przyjaznych relacji
19. Zaangażowanie w urzeczywistnianie wartości i tradycji rodzinnych
20. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za własny rozwój, samowychowanie
21. Cierpliwe znoszenie niedostatków i słabości innych
22. Gotowość do przebaczania i pojednania
23. Budowanie atmosfery domu gościnnego i otwartego dla innych
24. Umiejętne budowanie więzi rodzinnych bliższych i dalszych
25. Budowanie wspólnej hierarchii wartości
26. Wspólnotowe przeżywanie chwil podniosłych, jak ważne wydarzenia w rodzinie, święta, uroczystości
27. Codzienne komunikowanie się i dialogowanie
28. Wykazywanie czynnego zainteresowania przeżyciami bliskich
29. Budowanie wspólnoty poprzez wspólne posiłki
30. Wspólne spędzanie wolnego czasu na zabawie i rekreacji
PLASTYKA
Wartości wiodące:
wiedza w zakresie sztuk plastycznych, piękno w dziełach plastycznych, odpowiedzialność, tolerancja, wrażliwość na piękno, w tym dostrzeganie piękna świata, godność człowieka, szacunek dla twórczości własnej i drugiego człowieka, samodzielność, spostrzegawczość, pomysłowość i inwencja twórcza, wyobraźnia, smak estetyczny, twórcza postawa.Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 167
Postawy i zachowania:
1. Dostrzeganie piękna w dziełach plastycznych i jego urzeczywistnianie
2. Dostrzeganie piękna w naturze
3. Wyrażanie własnych uczuć poprzez prace plastyczne
4. Nauczenie się cierpliwości, dyscypliny i samokontroli w trakcie powstawania pracy artystycznej
5. Angażowanie się w życie społeczne poprzez sztukę
6. Przyjmowanie postawy szacunku dla narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego
7. Pogłębianie świadomości w rozumieniu sztuki jako ważnej sfery działalności człowieka
8. Rozwijanie wrażliwości artystycznej i zdolności twórczych
9. Zaangażowanie w rozwój własnej twórczości plastycznej, wyrażając uczucia i emocje
10. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za treść i formy swojej twórczości plastycznej
11. Wyrażanie szacunku dla własnej twórczości i twórczości innych osób
12. Rozwijanie wrażliwości estetycznej. Zaangażowanie w działania z zakresu estetyki otoczenia i przestrzeganie stosownych zasad
10. Zaangażowanie w upowszechnienie dzieł plastycznych i animowanie innych do realizacji tego zadania
11. Wykorzystywanie aktywności plastycznej jako szansy integralnego rozwoju
12. Zaangażowanie w tworzenie artystycznych projektów edukacyjnych, opartych na integracji międzyprzedmiotowej i animowanie innych do działalności projektowej
13. Przyjmowanie postawy właściwie rozumianej tolerancji dla twórczości innych osób z uwzględnieniem poszanowania godności człowieka
14. Przestrzeganie zasad ochrony własności intelektualnej i wyrażanie sprzeciwu wobec popełniania plagiatów
15. Traktowanie sztuki i własnej pracy artystycznej jako źródła wzruszeń, zabawy, nauki
16. Traktowanie pracy artystycznej jako wyraz wiary w siebie i odwagi168
MUZYKA
Wartości wiodące:
wiedza w zakresie muzyki, kultura muzyczna, kreatywność, piękno muzyki, pieśni i tańca, zaangażowanie, szacunek dla twórczości własnej i drugiego człowieka, dokładność, odpowiedzialność, tolerancja, szacunek dla twórców muzyki, pasja, wrażliwość artystyczna, samodyscyplina, systematyczność, bogactwo form muzycznych, muzyka jako forma komunikacji interpersonalnej, łączenie pokoleń.
Postawy i zachowania:
1. Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i pasji muzycznych
2. Rozwijanie wrażliwości, wyobraźni i kreatywności w zakresie muzyki
3. Zaangażowanie w rozwijanie aktywności artystycznej w zakresie muzyki, pieśni, tańca
4. Dostrzeganie piękna w pieśni, tańcu, muzyce i urzeczywistnianie go w swoim życiu poprzez obcowanie z muzyką jako odbiorca i twórca
5. Dostrzeganie wartości muzyki i jej funkcji w integralnym rozwoju indywidualnym i społecznym
6. Korzystanie z muzyki w łączeniu pokoleń
7. Wyrażanie dumy z polskiej muzyki, w tym muzyki ludowej
8. Zaangażowanie w tworzenie artystycznych projektów edukacyjnych i animowanie innych do działalności projektowej
9. Zaangażowanie we współtworzenie i popularyzowanie kultury regionalnej oraz animowanie innych do podejmowania tego zadania
10. Przestrzeganie zasad wynikających ze świadomego korzystania z dorobku kultury muzycznej
11. Kulturalne zachowanie podczas koncertu, przedstawienia operowego i innych form upowszechniania kultury muzycznej
12. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za prezentowanie własnych treści i form aktywności muzycznej
13. Przyjmowanie właściwie rozumianej tolerancji dla preferencji muzycznych innych osób14. Wyrażanie szacunku dla twórców i wykonawców
14. Wyrażanie własnych emocji przy pomocy muzyki
15. Umiejętność słuchania muzykiAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 169
16. Posiadanie wiedzy na temat znaczenia terapeutycznego muzyki
17. Dostrzeganie i rozróżnianie wartości różnych stylów muzyki
18. Wpływ muzyki na zdolność przyswajania wiedzy z innych przedmiotów np. z matematyki, języków obcych
19. Wyrabianie przekonania, iż „muzyka łagodzi obyczaje”
20. Estetyka ubioru dostosowana do wydarzeń muzycznych, w których się uczestniczy.
MATEMATYKA
Wartości wiodące:
wiedza z zakresu matematyki, dokładność, dyscyplina myślenia matematycznego i estetyka, pragmatyka matematyki w codzienności, spostrzegawczość, radość z wysiłku intelektualnego, odporność emocjonalna.
Postawy i zachowania:
1. Rozwijanie pasji poznawczej skutkującej wzrostem zainteresowania i motywacji wewnętrznej do uczenia się matematyki
2. Przejawianie postawy badawczej wobec problemów matematycznych
3. Rozwijanie ciekawości poznawczej poprzez obserwację odniesień matematyki do konkretnych przykładów z rzeczywistości
4. Rozwijanie dyscypliny myślenia matematycznego
5. Dbanie o precyzję wypowiedzi
6. Branie czynnego udziału w zdobywaniu wiedzy matematycznej, samodzielne odkrywanie związków i zależności, formułowanie wniosków oraz sporządzanie notatek
7. Zaangażowanie ucznia w eksperymentowanie z liczbami, rozwiązywanie zagadek logicznych i logiczno-matematycznych
8. Zaangażowanie ucznia w rozwiązywanie problemów matematycznych
9. Zaangażowanie ucznia w samodzielne budowanie prostych modeli matematycznych do opisu zjawisk codziennych
10. Nabywanie umiejętności percepcji i spostrzegania
11. Dokładne przeprowadzanie obliczeń i dowodów matematycznych170
12. Estetyczne wykonywanie zadań graficznych
13. Wartościowanie znaczenia matematyki w życiu codziennym człowieka
14. Wartościowanie znaczenia matematyki w procesie rozwoju ekonomicznego i gospodarczego kraju
15. Kształtowanie inteligencji praktycznej
16. Rozszerzanie rozumowania operacyjnego
17. Zdolność skupiania uwagi
18. Wykonywanie zadań matematycznych jako pokonywanie trudności.
JĘZYK POLSKI
Wartości wiodące:
Wiedza, miłość do mowy ojczystej, radość z poprawnego używania języka, wyrażanie siebie, komunikacja, etyka języka, dojrzałość, odpowiedzialność, rzetelność, twórczość, zaangażowanie, prawda, dobro, piękno, wartości uniwersalne, szacunek, kultura polska i europejska.
Postawy i zachowania:
1. Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i pasji czytelniczych
2. Rozwijanie uzdolnień literackich
3. Przyjmowanie postawy dojrzałego i odpowiedzialnego czytelnika
4. Prowadzenie otwartego dialogu z dziełem literackim i krytyczny odbiór tekstów literackich oraz odkrywanie wartości tkwiących w dziele literackim
5. Z zaangażowaniem podejmowanie prób twórczości literackiej
6. Dbałość o staranność w komunikowaniu się językiem ojczystym w mowie i piśmie
7. Umiłowanie mowy ojczystej i poczucie dumy z jej piękna
8. Wartościowanie bohaterów literackich i postrzeganie ich jako wzorów godnych naśladowania oraz wartościowanie siebie w aspekcie ich postaw i zachowań
9. Wyrażanie szacunku dla człowieka
10. Przyjmowanie postawy szacunku dla przeszłości i tradycji literackiej jako postawy twórczości narodowej
11. Dostrzeganie prawdy, dobra i piękna w literaturze polskiej oraz ich urzeczywistnianieAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 171
12. Dostrzeganie wartości uniwersalnych w utworach literackich oraz ich związku z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi, etycznymi i budowanie struktury hierarchicznej
13. Inicjowanie form upowszechniania wartości języka narodowego
14. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za własne zachowania językowe
15. Rzetelność korzystania ze źródeł wiedzy oraz poszanowanie cudzej własności
16. Zaangażowane uczestnictwo w kulturze polskiej i europejskiej, szczególnie w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym
17. Zaangażowanie we własny rozwój i podejmowanie pracy samokształceniowej
18. Rozpoznawanie intencji wypowiedzi
19. Stałe wzbogacanie języka przez nabywanie kompetencji językowych
20. Rozróżnianie języka potocznego od języka literackiego
21. Etyka mówienia – unikanie wyrażeń, które są sprzeczne z kulturą języka, umiejętność dostrzegania agresji i przemocy językowej
22. Odpowiedzialne używanie języka
23. Jasne i komunikatywne przekazywanie treści
24. Wybieranie lektur dostosowanych do własnego wieku
25. Dzielenie się refleksjami z przeczytanych lektur.
JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY
Wartości wiodące:
piękno języka obcego, szacunek dla innych kultur, języka i religii, tolerancja, rzetelność, odpowiedzialność, zaangażowanie, wytrwałość, systematyczność, samodyscyplina, otwartość na świat, ciekawość, ambicja, komunikacja interpersonalna, kultura europejska i światowa, wartości uniwersalne.
Postawy i zachowania:
1. Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i pasji uczenia się języka obcego
2. Dbałość i staranność w komunikowaniu się w języku obcym w mowie i piśmie na miarę swojego rozwoju
3. Dostrzeganie piękna języka obcego
4. Dostrzeganie prawdy, dobra i piękna w literaturze obcojęzycznej172
5. Przyjmowanie postawy szacunku dla twórczości innych narodowości
6. Dostrzeganie wartości uniwersalnych w obcojęzycznych tekstach literackich
7. Rozwijanie wytrwałości i systematyczności w uczeniu się języka obcego
8. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za własne zachowania językowe
9. Zaangażowanie w rozwój kompetencji językowych i podejmowanie pracy samokształceniowej
10. Rzetelność korzystania ze źródeł wiedzy oraz poszanowanie cudzej własności
11. Przyjmowanie postawy ciekawości, tolerancji i otwartości wobec innych kultur i narodów.
JĘZYK MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH
Wartości wiodące:
dojrzałość, szacunek dla innych kultur, tolerancja, odpowiedzialność, zaangażowanie, piękno języka narodowego (etnicznego), łączność z własną grupą etniczną, tożsamość, bogactwo kultur i języków, tradycja, komunikacja z osobami z tej samej grupy etnicznej lub narodowej, członkami swojej rodziny, tożsamość kulturowa, szacunek do wartości religijnych.
Postawy i zachowania:
1. Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i pasji uczenia się języka narodowego (etnicznego)
2. Dbałość i staranność w komunikowaniu się językiem w mowie i piśmie
3. Umiłowanie języka narodowego (etnicznego) i poczucie dumy z jego piękna
4. Komunikowanie się z przedstawicielami tej samej grupy etnicznej lub narodowej
5. Budowanie wspólnoty poprzez język
6. Świadomość piękna każdego języka, dzięki któremu można wyrazić prawdę, dobro i piękno
7. Poczucie dumy z umiejętności posługiwania się językiem własnej grupy etnicznej lub narodowej
8. Świadomość wartości pragmatycznych posługiwania się innym językiem
9. Możliwość docierania do bogactwa kulturowego z obszaru innego języka
10. Poszerzanie kontaktów międzyludzkichAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 173
11. Nabycie kompetencji lingwistycznych pomagających w łatwiejszym nauczeniu się innych języków
12. Stosowanie zasad etykiety językowej
13. Dostrzeganie prawdy, dobra i piękna w literaturze
14. Przyjmowanie postawy szacunku dla przeszłości i tradycji literackiej, jako podstawy twórczości narodowej
15. Dostrzeganie wartości uniwersalnych w tekstach literackich oraz ich związku z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi, etycznymi i budowanie struktury hierarchicznej
16. Rozwijanie świadomości własnego dziedzictwa narodowego (etnicznego)
17. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności za własne zachowania językowe
18. Dostrzeganie wzorów postaw społecznych, narodowych, obywatelskich, obyczajowych, narodowych, religijnych i kształtowanie swojej tożsamości
19. Zaangażowane uczestniczenie w budowaniu kultury narodowej (etnicznej)
20. Zaangażowanie w rozwój kompetencji językowych i podejmowanie pracy samokształceniowej
21. Przyjmowanie postawy ciekawości, tolerancji i otwartości wobec innych kultur
22. Kształtowanie szacunku dla własnej kultury, ściśle związanej w przypadku mniejszości narodowych z przynależnością do danej tradycji religijnej.
INFORMATYKA
Wartości wiodące:
wiedza informatyczna, sieć internetowa, bezpieczeństwo, kreatywność, wspólnota, dokładność, twórczość, odpowiedzialność, ciekawość, czujność, nowoczesność, rozwój, postęp, innowacyjność.
Postawy i zachowania:
1. Postrzeganie wartości wiedzy informatycznej i zaangażowanie w jej zdobywanie
2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień informatycznych
3. Z zaangażowaniem podejmowanie zadań celem rozwijania umiejętności rozwiązywania problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki174
4. Zaangażowanie w programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputerów oraz innych urządzeń cyfrowych. Przyjmowanie odpowiedzialnej współpracy w grupie w tym środowisku wirtualnym
5. Przestrzeganie ogólnie przyjętych zasad, związanych z bezpieczeństwem w informatyce Przestrzeganie prawa ochrony danych, własności intelektualnych, etykiety w komunikacji i norm współżycia społecznego oraz zasad bezpieczeństwa
6. Wartościowanie zagrożeń związanych z technologią i ich likwidowanie w celu bezpieczeństwa swojego i innych
7. Bezpieczne korzystanie z Internetu w aspekcie instrumentalnym i emocjonalnym
8. Podejmowanie działań celem zwiększenia swojego bezpieczeństwa w sieci
9. Świadome i odpowiedzialne dokonywanie wyborów w trakcie korzystania z zasobów dostępnych w Internecie
10. Dostrzeganie wartości współpracy w rozwiązywaniu problemów, posługując się technologią informatyczną
11. Wartościowanie zachowań własnych i innych osób korzystających z technologii, w tym zwłaszcza w Internecie, według kategorii dobra i zła
12. Dostrzeganie zagrożeń związanych z powszechnym dostępem do technologii i informacji oraz wystrzeganie się ich
13. Urzeczywistnianie wartości estetycznych poprzez tworzenie kompozycji graficznych
14. Przestrzeganie zasad etycznych w pracy z informacjami
15. Zaangażowanie w tworzenie grup i wspólnot zainteresowań informatycznych i dbanie o właściwą współpracę.
HISTORIA
Wartości wiodące:
wiedza z historii, pamięć historyczna, poznanie, krytycyzm, ograniczony dociekliwość, otwartość, ciekawość, tolerancja, zaangażowanie, myślenie analityczno-syntetyczne, tożsamość, dialog, tabu, wspólnota europejska, kultura, duma, ojczyzna, państwo, solidarność, dialog.
Postawy i zachowania:
1. Kształcenie analitycznego i krytycznego myśleniaAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 175
2. Pokazywanie historii jako „nauczycielki życia”
3. Zrozumienie, że historia jest elementem scalającym naród, państwo, kontynent
4. Zrozumienie, że historia jest elementem budującym tożsamość każdego człowieka
5. Uświadomienie, że nie można budować przyszłości bez pamięci historycznej
6. Zrozumienie relacji pomiędzy teraźniejszością a pamięcią historyczną
7. Pogłębianie poprzez historię więzi z własną ojczyzną, regionem, miejscowością
8. Pielęgnowanie pamięci historycznej
9. Akceptowanie ograniczoności prawdy historycznej
10. Otwieranie na tożsamość europejską na gruncie miłości do własnego regionu i Ojczyzny
11. Przygotowanie i wprowadzanie poprzez historię do roli aktywnego i odpowiedzialnego uczestnika wspólnoty europejskiej
12. Ukazywanie dziedzictwa narodowego i rozwijanie poczucia jego wartości
13. Zrozumienie wartości wielokulturowości
14. Dostrzeganie znaczenia wartości regionu
15. Zrozumienie związków pomiędzy historią regionalną i historią własnego narodu
16. Pielęgnowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego
17. Zrozumienie odrębności i wkładu regionu do wspólnej historii
18. Zrozumienie dziejowych uwarunkowań specyfiki kulturowej regionu.
GEOGRAFIA
Wartości wiodące:
wiedza geograficzna, ciekawość świata, poznanie, otwartość, zainteresowanie, piękno świata, różnorodność w świecie, otwartość, eksploracja, pasja.
Postawy i zachowania:
1. Kształtowanie postawy badawczej kierowanej ciekawością świata
2. Umiejętne stosowanie pomocy i urządzeń dydaktycznych
3. Pozyskiwanie, selekcjonowanie, ocena i analiza informacji geograficznych
4. Rozbudzanie zainteresowań i zamiłowań poznawczych oraz motywacji do ich zdobywania176
5. Uczenie umiejętności współpracy w zespole
6. Zrozumienie roli własnego regionu w edukacji geograficznej
7. Rozwijanie pasji poznawczej skutkującej wzrostem zainteresowań i motywacji wewnętrznej do uczenia się geografii
8. Wartościowanie znaczenia geografii w procesie rozwoju geopolitycznego, społecznego, ekonomicznego
9. Zrozumienie wagi wiedzy geograficznej w codziennym życiu
10. Przygotowywanie do samodzielnego poznawania świata
11. Pokazywanie roli geografii w rozwiązywaniu niektórych problemów społecznych
12. Uświadomienie wzajemnych wpływów człowieka i środowiska geograficzno-przyrodniczego
13. Obserwowanie elementów środowiska i umiejętne wyjaśnianie prostych zjawisk
14. Pobudzanie do zainteresowania i zaciekawienia miejscami, krajobrazami
15. Wyjaśnienie jak ludzie i ich otoczenie (środowisko) wchodzą w interakcje
16. Inspirowanie do stawiania pytań o ich miejsce w świecie poprzez odkrywanie własnej odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i zrównoważony rozwój Ziemi
17. Uczenie myślenia przestrzennego
18. Sygnalizowanie na tle uwarunkowań geograficznych trudnych problemów o profilu społeczno-ekonomicznym jak: głód, niedożywienie na świecie, konflikty na tle religijnym i etnicznym, dyskryminacja, nierówności społeczne.
FIZYKA
Wartości wiodące:
wiedza z zakresu fizyki, poznanie, dociekliwość, ład, odpowiedzialność, zaangażowanie, rzetelność, uczciwość, systematyczność, precyzja, stanowczość, ambicja, konsekwentne dążenie do celu, świat przyrody, podziw i szacunek dla praw przyrody, obserwacja.
Postawy i zachowania:
1. Przejawianie postawy badawczej wobec zjawisk, fenomenów otaczającej rzeczywistościAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 177
2. Kształtowanie przekonań o istnieniu praw rządzących przebiegiem zjawisk przyrodniczych oraz o możliwości ich eksplikacji, interpretacji i przewidywania
3. Uświadomienie roli fizyki jako naukowej podstawy techniki i współczesnej technologii, w tym również informacyjnej
4. Rozbudzanie zainteresowań i zamiłowań poznawczych oraz motywacji do ich zdobywania
5. Uczenie umiejętności współpracy w zespole
6. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, utrzymywanie ładu przy wykonywaniu ćwiczeń i eksperymentów fizycznych
7. Rozwijanie ciekawości poznawczej, poprzez obserwację zjawisk, prowadzenie doświadczeń i eksperymentów fizycznych
8. Dokładne i skrupulatne przeprowadzanie doświadczeń i eksperymentów fizycznych, sporządzanie notatek i opisywanie wyników pomiarów oraz formułowanie wniosków
9. Rozwijanie pasji poznawczej skutkującej wzrostem zainteresowań i motywacji wewnętrznej do uczenia się fizyki
10. Wartościowanie znaczenia fizyki w procesie rozwoju gospodarczego i społecznego, a także codziennego życia
11. Zaangażowanie w odkrywanie tajników fizyki, rozwiązywanie problemów na drodze teoretycznej i doświadczalno-eksperymentalnej
12. Zrozumienie, że badania podejmowane na gruncie fizyki powinny zawsze służyć dobrym i godziwym celom.
BIOLOGIA
Wartości wiodące:
Życie, przyroda, środowisko, ekologia, zdrowie, wiedza biologiczna, odpowiedzialność, zaangażowanie, dokładność, miłość do piękna natury, przyrody, człowieka jako bytu biologicznego, wartość życia zwierząt, złożoność i bogactwo świata żywego.
Postawy i zachowania:
1. Dostrzeganie wartości przyrody w aspekcie integralnego i zrównoważonego rozwoju człowieka178
2. Uwrażliwienie na piękno przyrody i przyjmowanie postawy odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego
3. Kształtowanie badawczego nastawienia do przyrody, z zaangażowaniem podejmowanie działalności badawczej, dokładne i skrupulatne przeprowadzenie badań, sporządzanie notatek, opracowywanie wyników
4. Rozwijanie zdolności, zainteresowań, pasji poznawczych, skutkujących wzrostem motywacji wewnętrznej do uczenia się biologii
5. Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz dziedzictwem przyrodniczym
6. Podejmowanie działań na rzecz zachowania różnorodności biologicznej
7. Wartościowanie swojego postępowania w aspekcie dbałości o zdrowie
8. Rozpoznawanie sytuacji wymagających konsultacji lekarskich
9. Przejawianie postawy odpowiedzialności za własne zdrowie i styl życia podejmowanie działań prozdrowotnych i stosowanie zasad profilaktyki
10. Wyrażanie dezaprobaty dla używania substancji psychoaktywnych: alkoholu, narkotyków, środków dopingujących, dopalaczy, nikotyny (w tym e-papierosów) oraz nadużywania niektórych leków i animowanie innych do przyjmowania odpowiedzialnych postaw w tym zakresie
11. Podejmowanie działań służących poprawie stanu środowiska w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej
12. Dostrzeganie elementarnych problemów związanych z bezpieczeństwem biologicznym i degradacją środowiska, np. inżynieria genetyczna
13. Dostrzeganie zagrożeń cywilizacyjnych wynikających z relacji człowiek – jego działalność – środowisko
14. Próby stawiania pytań o Autora piękna i harmonii świata przyrody.
CHEMIA
Wartości wiodące:
wiedza z zakresu chemii, ład, dokładność, odpowiedzialność, dociekliwość, precyzja, staranność, ostrożność, bezpieczeństwo.
Postawy i zachowania:
1. Przejawianie postawy badawczej wobec zjawisk i problemów chemii Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 179
2. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, utrzymywanie ładu na stanowisku laboratoryjnym, posługiwanie się instrukcją przy wykonywaniu ćwiczeń i eksperymentów chemicznych
3. Rozwijanie ciekawości poznawczej, poprzez obserwację zjawisk, prowadzenie doświadczeń i eksperymentów chemicznych
4. Rozwijanie pasji poznawczej skutkującej wzrostem zainteresowań i motywacji wewnętrznej do uczenia się chemii
5. Dokładne i skrupulatne przeprowadzanie doświadczeń i eksperymentów chemicznych, sporządzanie notatek i opisywanie wyników pomiarów oraz formułowanie wniosków
6. Zaangażowanie w odkrywanie tajników chemii, rozwiązywanie problemów na drodze teoretycznej i doświadczalno-eksperymentalnej
7. Wartościowanie znaczenia chemii w procesie rozwoju gospodarczego i społecznego
8. Wyrażanie dezaprobaty dla używania substancji chemicznych zagrażających zdrowiu i animowania innych do przyjmowania odpowiedzialnych postaw w tym zakresie
9. Zrozumienie wartości i doniosłości chemii w różnych dziedzinach życia
10. Zrozumienie, że badania podejmowane na gruncie chemii powinny zawsze służyć dobrym celom
11. Używanie zdobytej wiedzy tylko do celów moralnie słusznych i godziwych.
EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA
Wartości wiodące:
Bezpieczeństwo, solidarność, ofiarność, troska, zdrowie, dialog, uczciwość, roztropność, rozwaga, zdrowy rozsądek, odwaga, asertywność, spostrzegawczość, szybkość reakcji, zaufanie do dorosłych i instytucji działających na rzecz bezpieczeństwa, odpowiedzialność za innych.
Postawy i zachowania:
1. Przejawianie troski o bezpieczeństwo własne i innych osób
2. Przejawianie postawy solidarności z osobami będącymi w potrzebie180
3. Ofiarne przychodzenie z pomocą osobom będącym w stanie zagrożenia
4. Stosowanie zasad bezpieczeństwa
5. Przejawianie gotowości do podejmowania działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (masowych wypadków i katastrof)
6. Odważne podejmowania akcji ratunkowych i odpowiedzialne stosowanie pierwszej pomocy
7. Postępowanie zgodnie z ,,z łańcuchem przeżycia” w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia
8. Przejawianie właściwej postawy i zachowań w sytuacjach wymagających ewakuacji
9. Przejawianie właściwej postawy w razie uruchomienia sygnałów alarmowych
10. Zatroskanie o bezpieczeństwo państwa
11. Postrzeganie i urzeczywistnianie wartości zdrowia poprzez przejawianie odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia wyrażającej się w podejmowaniu działań celem ochrony i poprawy własnego zdrowia
12. Wartościowanie własnych zachowań związanych ze zdrowiem
13. Planowanie działań mających na celu dbałość o własne zdrowie, jego ochronę
14. Eliminowanie czynników zagrażających własnemu zdrowiu i osobom z własnego otoczenia
15. Animowanie innych do działań prozdrowotnych
16. Z zaangażowaniem podejmowanie działań na rzecz budowania środowiska sprzyjającego zdrowiu
17. Wyczulenie, spostrzeganie i ocena zagrożeń
18. Odważne i szybkie reagowanie na zagrożenia
19. Odważne ujawnianie zagrożeń i niebezpieczeństw
20. Ofiarne przyjście z pomocą w sytuacjach zagrożenia lub niebezpieczeństwa
21. Odpowiedzialne zatroskanie o innych
22. Wykazanie rozwagi i roztropności w różnych kontekstach niebezpieczeństw i zagrożeń
23. Dzielenie się z dorosłymi swoimi spostrzeżeniami na temat zagrożenia własnego i innych
24. Odpowiedzialna postawa wobec niebezpieczeństw cyberprzestrzeni
25. Wykazywanie zdrowego dystansu wobec nieznanych osób, ich propozycji, ofiarowanych „prezentów”
26. Asertywność w sytuacjach tego wymagających.Aksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 181
PRZYRODA [KLASA CZWARTA]
Wartości wiodące:
życie, przyroda, zdrowie, wiedza przyrodnicza, troska o człowieka, odpowiedzialność, dokładność.
Postawy i zachowania:
1. Dostrzeganie wielostronnej wartości przyrody w integralnym rozwoju człowieka
2. Z zaangażowaniem budowanie – na miarę swoich możliwości rozwojowych – własnego programu, mającego na celu wykorzystanie wartości przyrody dla własnego rozwoju oraz najbliższego środowiska
3. Wartościowanie zjawisk oraz procesów kulturowych, gospodarczych, zachodzących w najbliższej okolicy, według kryterium poszanowania przyrody i zachowania jej dziedzictwa
4. Rozwijanie wrażliwości dla wszystkich przejawów życia i przyjmowanie postawy szacunku dla życia
5. Przyjmowanie postaw identyfikujących się z tożsamością kulturową regionu
6. Przyjmowanie postawy współodpowiedzialności za stan najbliższego środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy, wyrażającej się w działaniach proekologicznych
7. Budowanie środowiska społecznego, celem zwiększania poczucia odpowiedzialności, za stan środowiska, zachowanie jego dziedzictwa i pomnażanie zasobów
8. Przyjmowanie postawy dezaprobaty dla zachowań degradujących przyrodę i zapobieganie tym działaniom
9. Animacja innych do działań na rzecz dobrostanu lokalnego środowiska przyrodniczego
10. Rozwijanie swoich zdolności i zainteresowań, sprzyjających motywacji do uczenia się przyrody
11. Uważne obserwowanie zjawisk przyrodniczych, dokładne i skrupulatne przeprowadzenie doświadczeń, sporządzanie notatek i opracowywanie wyników
12. Posługiwanie się instrukcją przy wykonywaniu pomiarów i doświadczeń
13. Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia
14. Dbanie o racjonalny wypoczynek i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa z nim związanych182
15. Przestrzeganie zasad zachowania się i udzielania pierwszej pomocy w wypadku ugryzienia, użądlenia oraz spożycia lub kontaktu z roślinami trującymi
16. Przestrzeganie zasad bezpiecznego zachowania się podczas występowania niebezpiecznych zjawisk pogodowych
17. Właściwe reagowanie na niebezpieczeństwa zagrażające życiu i zdrowiu, poprzez działania zmniejszające i likwidujące je.
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE [KLASA ÓSMA]
Wartości wiodące:
wiedza o społeczeństwie, godność człowieka, demokracja, solidarność, zaangażowanie, grupa i wspólnota społeczna, prawa człowieka, dobro wspólne, aktywność, przedsiębiorczość, roztropność, tolerancja, odwaga cywilna.
Postawy i zachowania:
1. Stosowanie demokratycznych procedur w życiu szkoły i grup społecznych
2. Przestrzeganie praw człowieka w swoim środowisku
3. Poszanowanie godności własnej i innych
4. Konstruowanie celów i planów życiowych według kryteriów aksjologicznych, gwarantujących integralny rozwój
5. Rzetelne wypełnianie obowiązków
6. Poszanowanie praw własnych i innych osób
7. Budowanie własnej tożsamości lokalnej, regionalnej, etnicznej, obywatelskiej w perspektywie rozwiązywania problemów i urzeczywistniania wartości
8. Wyrażanie dezaprobaty i przeciwstawianie się łamaniu prawa w swoim środowisku
9. Zaangażowanie w rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów najbliższego środowiska
10. Kulturalne komunikowanie się w sprawach życia społecznego w tym publicznego
11. Podejmowanie odpowiedzialnej współpracy w grupach społecznych i wspólnotowych podejmowanie odpowiedzialnych decyzji
12. Zaangażowanie w podejmowanie zadań i odpowiedzialne ich wykonywanie
13. Kształtowanie swojego dobrego wizerunku w środowisku społecznym
14. Odważne dawanie świadectwa asertywności, zachowania dystansu wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi i przejawianie postawy sprzeciwuAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 183
15. Posiadanie własnej, lecz właściwej hierarchii wartości, prowadzącej do pełni człowieczeństwa i dawanie im świadectwa
16. Odważne stawanie w obronie praw człowieka
17. Przeciwstawianie się przejawom ksenofobii, w tym: rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu
18. Urzeczywistnianie cnót obywatelskich: odpowiedzialność, troska o dobro wspólne, aktywność, przedsiębiorczość, solidarność, roztropność, tolerancja, odwaga cywilna.
TECHNIKA
Wiodące wartości:
technika, dokładność, odpowiedzialność, bezpieczeństwo, twórczość techniczna, oszczędność, ostrożność.
Postawy i zachowania:
1. Dostrzeganie wartości i zagrożeń techniki w aspekcie integralnego rozwoju człowieka i poszanowania jego godności
2. Poznawanie siebie, swoich predyspozycji do wykonywania zadań technicznych
3. Podejmowanie działań z namysłem i planem pracy
4. Rozwijanie cech osobowości dokładności, precyzji, ostrożności
5. Utrzymywanie ładu na stanowisku pracy
6. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
7. Oszczędne i racjonalne gospodarowanie materiałami, czasem, własnymi siłami fizycznymi
8. Przyjmowanie postawy odpowiedzialności, ostrożności przy posługiwaniu się narzędziami i obsłudze urządzeń technicznych
9. Poszanowanie narzędzi, urządzeń, sprzętu technicznego oraz własnej pracy i pracy drugiego człowieka
10. Rozwijanie zainteresowań technicznych
11. Przyjmowanie postawy twórczej, racjonalizatorskiej
12. Przyjmowanie postawy proekologicznej poprzez segregowanie odpadów z różnych materiałów184
ETYKA
Wartości wiodące:
osoba i jej godność, życie, normy moralne, kultura moralna, rozum, wola, wolność, sumienie, prawo, obowiązek, cnota, prawda, szczęście, dobro, miłość, mądrość, nadzieja, roztropność, sprawiedliwość, solidarność, męstwo, umiarkowanie, prawdomówność, lojalność, uczciwość, honor, przyjaźń, szlachetność, pluralizm, tolerancja, wielokulturowość, tabu, śmierć, cierpienie, religia, sacrum, szacunek, odpowiedzialność, poczucie własnej wartości, cel życie, sens życia, zaufanie, ciekawość poznawcza, autonomia, ideały, autorytet, kultura osobista, samowiedza, dojrzałość, poczucie sprawczości, płciowość, dobre maniery.
Postawy i zachowania:
1. Rozbudzenie refleksyjności, samowiedzy i wrażliwości moralnej
2. Odważne zabieranie głosu w dyskusji, mówienia o sobie, otwartej życzliwości na to, co mówią inni
3. Umiejętne uporządkowanie procesu poprawnego myślenia i przedstawiania swoich racji
4. Eksponowanie wartości życia osoby ludzkiej na tle spectrum bytowego
5. Poszanowanie wartości osobowej człowieka zarówno w relacjach jednostkowych, jak i społecznych
6. Poszanowanie godności każdego człowieka
7. Wartościowanie postaw „mieć” i „być”
8. Wykorzystywanie wolności w procesie samostanowienia
9. Wykorzystywanie funkcji norm i wartości autotelicznych w życiu człowieka
10. Uświadomienie, że elementarne normy etyczne i wartości są racjonalne, obiektywne, poznawalne, pewne, niepowątpiewalne i pełne
11. Uświadomienie różnicy między normami zwyczajowymi, obyczajowymi,
prawnymi, moralnymi
12. Umiejętne odróżnienia obowiązków w ogóle od obowiązków moralnych
13. Uświadomienie, czym byłby świat bez norm i wartości trwałych i niezmiennych
14. Umiejętne rozpoznawanie i hierarchizowanie wartości
15. Akceptowanie dobra, prawdy i piękna w wyznaczaniu celów życiowych i usensownianiu życiaAksjologiczny zarys podstawy programowej dla szkoły podstawowej w ramach reformy 185
16. Właściwe odróżnianie wiedzy, wiary i opinii
17. Wyczulenie na formowanie prawego sumienia
18. Uświadomienie, że roztropność jest cnotą wiodącą w formacji prawego sumienia
19. Budowanie życia na cnotach kardynalnych i cnotach pokrewnych
20. Właściwe odróżnianie opisu od oceny, zalet od wad
21. Samodzielne budowanie poczucia własnej wartości
22. Odpowiednie reagowanie na oznaki zła w bliższym i dalszym otoczeniu
23. Uświadomienie, że istnieją różne źródła wyznawanych norm moralnych Przestrzeganie zasad kultury moralnej wobec innych
24. Przyjmowanie postawy roztropnego, odpowiedzialnego i dojrzałego uczestnika życia społecznego
25. Kierowanie się w życiu tak jednostkowym i społecznym miłością, przyjaźnią, nadzieją, sprawiedliwością, solidarnością, zrozumieniem pluralizmu, tolerancji, wielokulturowości, tabu, przy jednoczesnym zachowaniu własnego systemu wartości
26. Samodzielne odróżnianie autorytetów od idoli lub pseudoautorytetów
27. Adekwatne opisywanie osobowych i moralnych ideałów
28. Poszanowanie moralnego aspektu ludzkiej płciowości
29. Dostrzeżenie etycznej strony fenomenu cierpienia, bólu i śmierci
30. Zaangażowanie we własny rozwój moralny
31. Uzasadnianie słuszności własnych przekonań moralnych przez odwoływanie się do autorytetów, konsekwencji, koherencji wewnętrznej, bezinteresowności
32. Mężne bronienie się przed krytyką
33. Stanowcza walka o swoje prawa
34. Przyjmowanie postawy rezygnacji z osobistych potrzeb na rzecz bliźniego
35. Otwartość na drugiego człowieka, potrzeby, krzywdę i cierpienie
36. Rozwiązywanie problemów poprzez dialog z wykorzystaniem elementów mediacji.